Chora wątroba u psa Każdy żywy organizm, nie wyłączając oczywiście psa i kota jest tak naprawdę bardzo skomplikowaną „maszynerią” biologiczną, w której w każdej sekundzie życia toczą się niezliczone procesy metaboliczne warunkujące zdrowie przejawiające się w utrzymaniu homeostazy. Z całą pewnością nie zastanawiamy się na co dzień jak to wszystko funkcjonuje i dzięki czemu tak naprawdę jesteśmy sprawni i nic nam nie dolega. Często nawet nie mamy świadomości, że w środku jamy brzusznej czy klatki piersiowej są jakieś ważne dla życia organy, o które przecież trzeba się troszczyć aby cieszyć się pełnym zdrowiem. Wiele narządów ma też ogromne rezerwy czynnościowe i zaczyna szwankować dopiero wtedy gdy zostaną one przekroczone. Często też objawy chorobowe są bardzo niespecyficzne i trudno na pierwszy rzut oka rozpoznać co tak naprawdę wysiadło. Tym bardziej dotyczy to naszych zwierząt domowych, które przecież nie powiedzą nam co im dolega i jakie odczuwają niedogodności. Zamanifestują to z reguły mało charakterystycznymi objawami, często nawet nie zauważonymi w pierwszej kolejności przez nieuważnego opiekuna. A wszyscy przecież dobrze wiemy, że choroba czy dysfunkcja wcześnie rozpoznana daje większe szanse na wyleczenie. Na co więc zwracać uwagę i czego absolutnie nie wolno bagatelizować? Czemu przyjrzeć się w pierwszej kolejności a co można troszeczkę poobserwować? I czy w takim razie są narządy bardziej ważne i mniej czyli takie bez których można się „obejść”? Pamiętajmy bowiem, że nie każda choroba musi od razu przebiegać z silną bolesnością, co absolutnie nie zwalnia nas z obowiązku wykonania szybkiej diagnostyki i jeśli zajdzie taka potrzeba wdrożenia skutecznej pomocy lekarskiej. Doskonałym odzwierciedleniem tego wszystkiego o czym piszę jest właśnie problematyka schorzeń wątroby czyli temat po troszku wszystkim dobrze znany a jednak często niezrozumiany i rodzący poważne konsekwencje. Na początek jednak trochę anatomii i wiadomości ogólnych dotyczących samej wątroby. WątrobaNajważniejsze funkcje wątrobyWrodzone zaburzenia wątroby i pęcherzyka żółciowegoChoroby spichrzeniowe wątrobyMannozydozaMukopolisacharydozaGangliozydozaGlikogenozaPredyspozycje do chorób wątrobyChora wątroba objawyNajpoważniejsze choroby wątroby i rokowaniePrzewlekłe idiopatyczne zapalenie wątrobyPrzewlekłe zapalenie wątroby dobermanówPrzewlekłe zapalenie wątroby cocker spanieliZapalenie wątroby bedlington terrierówPrzewlekłe zapalenie wątroby west highland white terierówZapalenie wątroby zrazikowe, rozwarstwiająceZwłóknienie wątrobyWirusowe zakażenia wątrobyHerpeswirozaPrzewlekła niewydolność wątrobyAmyloidoza wątrobyZespolenie wrotno – oboczneZapalenie pęcherzyka żółciowegoKamica pęcherzyka żółciowegoStłuszczenie wątrobyBiałaczkaNowotwór wątrobyUszkodzenia wątroby spowodowane lekamiChoroby pasożytniczeBabesiozaDiagnostyka schorzeń wątrobyBadanie krwiBadanie moczuBadanie RTGBadanie USGBiopsja wątrobyChoroby wątroby leczenieOstra niewydolność wątroby leczenieZapobieganie chorobom wątrobyŻywienie w chorobach wątrobySuplementy na chorą wątrobę Wątroba Wątroba (łac. iecur gr. hepar) jest największym gruczołem organizmu psa i kota o bardzo zróżnicowanej masie i wielkości zależącej w dużej mierze od przynależności do danej rasy. Jej prawidłowa waga wynosi bowiem od 125 g do 1350 g u psów i około 65 – 80 g u kotów. Tak duża rozpiętość u psowatych nikogo chyba nie powinna dziwić, zważywszy, że mamy psy o masie kilku kilogramów i olbrzymy kilkudziesięciokilogramowe. Średnio statystycznie wątroba odpowiada od 1,33 % do 5,95 % masy ciała psa i około 2,5 % kota. Żeby uzmysłowić sobie dokładnie gdzie jest położona w jamie brzusznej musimy wiedzieć, że wyróżniamy w niej powierzchnię przeponową kontaktująca się jak sama nazwa mówi z przeponą oraz tylną czyli trzewną. To właśnie w tym drugim miejscu znajdują się wrota przepony czyli struktura, z której wychodzą wszystkie ważne naczynia z wątroby. Mam tutaj na myśli niezwykle istotne: żyłę wrotną, tętnicę wątrobową, naczynia chłonne, drogi żółciowe, włókna nerwowe ze splotu słonecznego i nerwu błędnego. Wątroba sąsiaduje z żołądkiem, dwunastnicą i nerką prawą, które to pozostawiają odcisk na powierzchni narządu. Gruczoł pokryty jest otrzewną trzewną i posiada zwartą i plastyczną budowę. Narząd ten ma budowę płatową i wyróżniamy: płat wątrobowy lewy, płat wątrobowy czworoboczny, płat wątrobowy prawy, płat wątrobowy ogoniasty. Jak ważnym narządem jest wątroba niech świadczy fakt, że około 25 % objętości wyrzutowej serca kierowane jest właśnie do niej. Krew transportowana jest do wątroby w ilości około 75 % przez żyłę wrotną z terenu przewodu pokarmowego a więc: śledziony, żołądka, trzustki, jelit. Jest to krew czynnościowa bogata w substancje odżywcze. Natomiast 25 % krwi dopływa do wątroby przez tętnicę wątrobową. Miąższ wątroby charakteryzuje się zaś budową zrazikową stąd to właśnie zrazik wątrobowy jest podstawową jednostką strukturalną wątroby. Klinicznie wątroba położna jest w nadbrzuszu zwanym inaczej przodobrzuszem czyli wewnątrz piersiowej część jamy brzusznej. W dużym uproszczeniu możemy wymacać wątrobę w okolicy podżebrowej, za prawym, lewym łukiem żebrowym i w okolicy wyrostka mieczykowatego. Wątroba jest więc wielofunkcyjnym gruczołem stanowiącym niezwykle ważną część układu pokarmowego, bez której żaden organizm psa czy kota nie jest w stanie funkcjonować. Wątroba jest absolutnie niezbędna i konieczna do życia a jej usunięcie zawsze kończy się śmiercią. Najważniejsze funkcje wątroby Już już powiedzieliśmy, że bez wątroby żaden organizm psa czy kota nie jest w stanie funkcjonować a więc jest narządem koniecznym do życia. Dzieje się tak dlatego, że wykonuje szereg niezwykle istotnych funkcji w ustroju i jest swego rodzaju skomplikowaną „fabryką” z tysiącem przebiegających w niej procesów metabolicznych. W wątrobie odbywają się syntezy ważnych dla życia czynników takich jak: czynniki krzepnięcia krwi, cholesterolu i trójglicerydów, angiotensynogenu, insulinopodobnego czynnika wzrostu. Wątroba wytwarza i uwalnia do przewodu pokarmowego żółć, która jak dobrze wiemy uczestniczy w trawieniu tłuszczy. Produkuje oraz pełni rolę magazynującą dla białek osocza krwi takich jak: albuminy, globuliny, protrombina, fibrynogen. Wątroba wytwarza heparynę zapobiegającą krzepnięciu krwi w naczyniach krwionośnych oraz liczne enzymy uczestniczące w procesie trawienia pokarmu. Jest niezbędna do wielu procesów metabolicznych nie zapominając o takich jak: przekształcaniu związków purynowych w kwas moczowy, węglowodanów w łatwo dostępną glukozę lub w glikogen, tłuszcze, proces glukoneogenezy, rozpad zużytych erytrocytów. Pełni ważną rolę magazynu dla żelaza i niektórych witamin na czele z witaminami A, D, K, witaminą B 12 czy witaminą C, które uwalnia w razie zapotrzebowania organizmu. Wątroba tak naprawdę jest też ogromnym centrum metabolizowania i oczyszczania ustroju z toksyn i ksenobiotyków czy wytwarzania z amoniaku mocznika w cyklu ornitynowym. W uproszczeniu możemy stwierdzić, że oczyszcza krew uzupełniając przy tym funkcje nerek. To tutaj odbywa się bowiem transformacja wielu substancji szkodliwych, które następnie zostają wydalane z moczem lub kałem. Dzieje się tak za pomocą między innymi za pośrednictwem sprzęgania metabolitów z kwasem glukuronowym. Wątroba buforuje poziom glukozy w ustroju. Jest też miejscem produkującym ciepło i w ten sposób biorącym udział w termoregulacji. U płodów zaś pełni rolę krwiotwórczą. Gdybyśmy mieli podsumować rolę jaką odgrywa w organizmie moglibyśmy śmiało stwierdzić, że odgrywa role: metaboliczne, detoksykacyjne, magazynujące, filtracyjne. Widzimy więc dobitnie jak niezmiernie istotne funkcje wykonuje w organizmie i stąd życie bez niej jest po prostu niemożliwe. Wątrobę mogą niestety dotykać przeróżne problemy i schorzenia. Jakie dowiesz się w dalszej części artykułu. Wrodzone zaburzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego Niektóre problemy dotyczące wątroby mogą mieć charakter wrodzony czyli zwierzę przychodzi na świat z daną anomalią, która oczywiście w trakcie życia jedynie się pogłębia. Nie wszystkie oczywiście muszą od razu dawać bardzo konkretne objawy kliniczne i mogą być diagnozowane troszkę przy okazji innych badań. Wrodzone torbiele wątroby są tego doskonałym przykładem. Patologia ta występuje częściej u niektórych terrierów czy kotów perskich i może towarzyszyć torbielowatości nerek. Często nie daje żadnych niepokojących objawów klinicznych. Wrodzone zespolenia wrotno oboczne są wadą występującą u: kotów perskich kotów himalajskich, sznaucerów, yorkshire terrierów, wilczarzy, buldogów angielskich, owczarków staroangielskich. Objawy kliniczne mogą występować już u bardzo małych szczeniąt. Objawy wrodzonego zespolenia wrotno obocznego to: mniejsze rozmiary, wolniejszy wzrost, gorszy rozwój, gorączka, wymioty, biegunka, wzmożone pragnienie, obniżone łaknienie. Objawy neurologiczne manifestują się po posiłkach, szczególnie białkowych. Objawy neurologiczne zespolenia wrotno obocznego to: drgawki, agresywność, kręcenie się w kółko, niezborność, ślepota, skręcenie głowy i szyi, napieranie na przeszkody. Koty natomiast intensywnie się ślinią. Patologia charakteryzuje się nieprawidłowym unaczynieniem wątroby albo inaczej mówiąc niewłaściwym ujściem odpowiednich naczyń. Krew z przewodu pokarmowego bogata w składniki odżywcze omija niejako wątrobę kierując się bezpośrednio do krążenia ogólnego co powoduje różnie nasilone objawy kliniczne. Wątroba przy tym ulega atrofii czyli zanikowi. Wrodzony przeciek tętniczo – żylny jest anomalią polegająca na połączeniu tętnicy wątrobowej z żyłą wrotną. Krew przedostająca się do żyły wrotnej powoduje powstanie nadciśnienia wrotnego czego konsekwencją jest istnienie wodobrzusza. Choroby spichrzeniowe wątroby Ogólnie moglibyśmy powiedzieć, że przyczyną tej grupy chorób jest odkładanie się różnych substancji normalnie występujących w wątrobie w minimalnej czyli bardzo niewielkiej ilości i w związku z tym znaczne nieraz nagromadzenie ich w miąższu narządu. Najczęściej w wątrobie odkładają się: glikoproteiny, glikolipidy, glikogen, glikozoaminoglikany, gangliozydy. Co charakterystyczne choroba jest postępująca, objawy kliniczne rozwijają się w dłuższym nieraz czasie i są często bardzo podstępne co utrudnia diagnozowanie. Gromadzenie się różnorakich substancji powoduje z reguły powiększenie wątroby. Mannozydoza Wyróżniamy tutaj mannozydozę czyli chorobę kociąt polegającą na gromadzeniu mannozy w hepatocytach co objawia się: drżeniem, niezbornością ruchową, hipermetrią, postępującym osłabieniem. Mukopolisacharydoza Mukopolisacharydozy są konsekwencją upośledzonego metabolizmu glikozoaminoglikanów wynikającego z niedoboru pewnych enzymów (np. sulfatazy arylowej B czy betaglukuronidazy) co skutkuje często powiększeniem wątroby i śledziony. Objawy kliniczne cechuje ogromna różnorodność w zależności od brakującego enzymu. Co ciekawe objawy nie muszą dotyczyć tylko wątroby ale innych z pozoru zupełnie niezwiązanych obszarów ciała. Przykładowo przy tych patologiach zaobserwujemy: zaokrągloną głowę z małymi uszami, zmętnienie rogówki, uszkodzenie kości i stawów, karłowatość, szmery wewnątrzsercowe. Gangliozydoza Gangliozydoza z kolei jest chorobą spichrzeniową, w której dochodzi do niecałkowitego rozkładu gangliozydów na skutek niedoboru enzymów w tym uczestniczących co prowadzi do gromadzenia się ich w wątrobie i tkance nerwowej. Oczywistym jest zatem występowanie u młodych zwierząt 2 – 3 miesięcznych objawów neurologicznych, czyli: drżeń, niedowładów, niezborności. Glikogenoza Glikogenoza opisywana u szczeniąt owczarków niemieckich polega na odkładaniu się w nadmiarze glikogenu w wątrobie. Pierwsze objawy kliniczne występują u zwierząt kilkumiesięcznych i nasilają się stopniowo wraz z wiekiem. Objawy glikogenozy: osłabienie organizmu, spadek masy ciała, znaczne powiększenie wątroby co zaobserwujemy w postaci powiększenia się brzucha. Wrodzone zaburzenia pęcherzyka żółciowego z reguły nie dają żadnych objawów chorobowych. Choroby spichrzeniowe dają więc jak widzimy mało specyficzne objawy i pozostają niestety trudne w diagnozowaniu. Samo leczenie również nie zawsze jest skuteczne i często niestety kończy się śmiercią zwierzęcia. Predyspozycje do chorób wątroby Na chorobę wątroby zachorować może praktycznie każde zwierzę i to bez względu na rasę, płeć czy wiek czego musimy być na wstępie świadomi. Zatrucia, czy przypadkowe spożycia środków toksycznych częściej dotyczą młodych szczeniąt, które ukradkiem przed właścicielem coś połkną lub zjedzą. Choroby nowotworowe lub zapalenia o charakterze przewlekłym częściej występują u zwierząt w średnim wieku lub kotów i psów starszych. Pewne grupy schorzeń wątroby częściej jednak występują u pewnych ras psów. Predyspozycje rasowe do chorób wątroby: przewlekłe, postępujące zapalenie wątroby, spichrzenie miedzi – west highland white terrier, zrazikowe zapalenie wątroby – pudel średni, idiopatyczne zwłóknienie wątroby – owczarek niemiecki, przewlekłe zapalenie wątroby – labrador, skye terrier, przewlekłe, aktywne zapalenie wątroby – doberman, przewlekłe zapalenie wątroby spowodowane odkładaniem się alfa – antytrypsyny – angielski i amerykański cocker spaniel, spichrzenie miedzi – bedlington terrier. Chora wątroba objawy Jednym z objawów chorej wątroby może być brak apetytu Objawy występujące przy chorobach wątroby są z reguły mało specyficzne i często zdarza się tak, że wielokrotnie dowiadujemy się o uszkodzeniu tego narządu trochę przypadkowo przy okazji wykonywania podstawowych badań laboratoryjnych z innego powodu. Wątroba bowiem często podobnie jak u ludzi, nie daje objawów bólowych co powoduje bagatelizowanie tych symptomów mało specyficznych i rozwój choroby. Uogólniając w chorobach wątroby mamy oczywiście objawy dotyczące przewodu pokarmowego a więc: wymioty, biegunkę, zaparcia. Chore zwierzę z reguły chudnie co wynika z niedoborów żywieniowych i braku apetytu z jednej strony, jak i wzmożonego katabolizmu ogólnoustrojowego. Może występować charakterystyczny przede wszystkim dla kotowatych ślinotok, który wynika z nudności i encefalopatii wątrobowej. Często chorobom wątroby towarzyszy owrzodzenie żołądka i jelit oraz krwawienia do przewodu pokarmowego co z kolei może dawać: smoliste stolce, drżenia mięśniowe, dreszcze, brak apetytu, sporadyczne wymioty. Część z tych objawów wynika z bolesności towarzyszącej wrzodom. W chorobach wątroby możemy mieć nawracające stany gorączkowe co szczególnie dotyczy kotów. Podniesienie temperatury ogólnej może wynikać ze stanów zapalnych i zakażeń bakteryjnych oraz wnikania patogenów z przewodu pokarmowego do krążenia ogólnego z pominięciem wątroby. Chorobom wątroby może towarzyszyć wodobrzusze, które występuje przy niewydolności narządu jakie ma miejsce przy marskości czy przewlekłym stanie zapalnym. Pojawiają się też zaburzenia wodno elektrolitowe i kwasowo zasadowe. W sytuacji niewydolności wątroby zaburzona zostaje synteza czynników krzepnięcia co przejawiało się będzie nasiloną skłonnością do krwawień. Objawem często utożsamianym z chorobami wątroby jest żółtaczka. Na skutek niedrożności przewodu żółciowego wspólnego w ciągu kilkunastu godzin dochodzi do hiperbilirubinemii i w jej następstwie do rozwoju objawu żółtaczki w ciągu następnych kilku (2 – 3 dni) dni. Zmianę zabarwienia skóry i błon śluzowych najłatwiej zaobserwować na niepigmentowanych fragmentach: wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej, twardówce, podniebieniu miękkim. Uważny obserwator swojego zwierzęcia zauważy też zmianę zabarwienia wydalanego kału lub moczu. Niektóre objawy zupełnie nie łączymy z chorobami wątroby a są nimi wielomocz i wzmożone pragnienie czyli poliuria i polidypsja. Objawy te mogą świadczyć o skrycie przebiegających uszkodzeniach wątroby i encefalopatii wątrobowej. Choroby wątroby mogą też dawać objawy neurologiczne co dla wielu właścicieli może być zaskakujące. Otóż wynikają one z encefalopatii wątrobowej. Zmiany w osobowości zwierzęcia, agresywność u kotów, drżenia mięśniowe, niezborności, ślepota czy otępienie a więc zaburzenia świadomości pojawiające się po spożyciu posiłku mogą wynikać właśnie z tej patologii. Powiększenie wątroby czyli hepatomegalia też jest sygnałem o toczącym się procesie chorobowym. Widzimy więc jak różnorodne i zarazem mało specyficzne objawy występują przy chorobach wątroby i jak bardzo trzeba być czujnym aby nie przegapić wczesnego etapu ich zaistnienia. Wszyscy bowiem dobrze wiemy, że choroba wcześnie rozpoznana daje większe szanse na wyleczenie. Najpoważniejsze choroby wątroby i rokowanie Chora wątroba u kota Nie sposób w krótkim opracowaniu dokładnie opisać wszystkich chorób wątroby dlatego postaram się wymienić kilka najważniejszych rozważając nieco rokowanie przy każdej z nich. Nie możliwe bowiem jest odpowiedzieć sobie w prosty, jednoznaczny sposób czy mój pies, kot wyzdrowieje chorując na wątrobę. W wielu przypadkach tak się stanie a więc rokowanie będzie pomyślne, w innych niestety nie, bo choć jak mówią stereotypy wątroba łatwo się regeneruje, nie zawsze się tak dzieje i wiele przypadków niestety kończy się źle o czym za chwilkę. Przewlekłe idiopatyczne zapalenie wątroby Przewlekłe idiopatyczne zapalenie wątroby – nie znamy przyczyny choroby, dotyczy zwierząt w średnim i starszym wieku a leczenie opiera się na podawaniu: glikokortykosteroidów, kwasu ursodeoksycholowego, dawniej kolchicyny. W związku, z tym że choroba często kończy się marskością wątroby rokowanie jest niepomyślne, a chore zwierzęta umierają w ciągu 2 – 4 miesięcy. Przewlekłe zapalenie wątroby dobermanów Przewlekłe zapalenie wątroby dobermanów – nie znamy przyczyny ale chorują głównie suki i to w średnim wieku. Choroba prowadzi do marskości narządu. W leczeniu stosujemy: glikokortykostroidy, środki żółciopędne, płyny czy związki chelatujące miedź. Rokowanie z reguły jest niepomyślne. Przewlekłe zapalenie wątroby cocker spanieli Przewlekłe zapalenie wątroby cocker spanieli – choroba ma charakter przewlekły a objawy rozwijają się skrycie, najczęściej występuje u psów w średnim wieku, faza jawnego przebiegu trwa krótko z reguły około 2 tygodni. Leczenie z reguły nie daje dobrych efektów i kończy się śmiercią. Zapalenie wątroby bedlington terrierów Zapalenie wątroby bedlington terrierów jest chorobą spowodowaną odkładaniem się miedzi w komórkach wątroby co prowadzi do postępującego uszkodzenia narządu. Może występować w postaci ostrej, przewlekłej lub bezobjawowej. Gdy pojawi się wodobrzusze i marskość narządu rokowanie jest niepomyślne. Standardem leczenia jest podawanie związków chelatujących miedź. Przewlekłe zapalenie wątroby west highland white terierów Z odkładaniem się miedzi w hepatocytów wiąże się też przewlekłe zapalenie wątroby west highland white terierów. Przebieg choroby jest odmienny niż u bedlington terrierów gdyż odkładanie miedzi nie odbywa się w sposób ciągły. Rokowanie jest lepsze. Zapalenie wątroby zrazikowe, rozwarstwiające Zapalenie wątroby zrazikowe, rozwarstwiające występuje u młodych psów ras pudel, mastino neapolitano czy rottweiler, które to są rasami psów predysponowanymi. Objawy kliniczne ujawniają się w wieku 6 – 7 miesięcy. Nie opracowano skutecznego leczenia przyczynowego co skutkuje rozwojem marskości narządu i złym rokowaniem. Zwłóknienie wątroby Zwłóknienie wątroby poprzedza z reguły marskość narządu. Może mieć podłoże dziedziczne i występuje u młodych psów owczarka niemieckiego (6 miesięcy – 3 lata). Leczenie polega na podawaniu sterydów a rokowanie jest ostrożne do złego w chwili wystąpienia marskości narządu. Marskość wątroby jest stanem nieodwracalnym kończącym się niewydolnością narządu i śmiercią organizmu. Dążymy więc do spowolnienia przebiegu choroby i tym samym wydłużenia życia, bez szans na trwałe wyleczenie. Wirusowe zakażenia wątroby Wirusowe zakażenia wątroby może być reprezentowane przez chorobę Rubartha. Wywołuje ją adenowirus typ 1. Herpeswiroza Innym schorzeniem wirusowym jest herpeswiroza, która u szczeniąt bardzo często kończy się śmiercią. Przewlekła niewydolność wątroby Zakażenia bakteryjne może reprezentować leptospiroza wywołująca przewlekłą niewydolność wątroby. Jednym ze specyficznych objawów chorobowych może być żółtaczka. Dysponując pewnym rozpoznaniem możemy wdrożyć terapię antybiotykową, która w wielu przypadkach okazuje się skuteczna. Amyloidoza wątroby Amyloidoza wątroby jest schorzeniem polegającym na odkładaniu się w hepatocytach substancji amyloidu. Często występuje u shar pei. Choroba ma charakter postępujący, co czyni rokowanie niepomyślnym. Zespolenie wrotno – oboczne Zespolenie wrotno – oboczne wynika z zaburzenia ukrwienia wątroby w wyniku wrodzonych lub nabytych połączeń w obrębie naczyń krwionośnych. Mogą mieć one charakter zewnątrz wątrobowy lub wewnątrzwątrobowy. Najpoważniejszą konsekwencją zespolenia jest encefalopatia wątrobowa. Leczenie jest chirurgiczne. Zapalenie pęcherzyka żółciowego Zapalenie pęcherzyka żółciowego jest wynikiem infekcji bakteriami z przewodu pokarmowego wnikającymi przez przewód żółciowy. Najczęściej jest to E. coli. Leczenie oparte jest na podawaniu antybiotyków. Kamica pęcherzyka żółciowego Kamica pęcherzyka żółciowego nie jest częstym procesem patologicznym. W przypadkach niedrożności i cech cholestazy wskazane jest leczenie chirurgiczne. Zespół zapalenia wątroby i dróg żółciowych Jedną z najczęściej występujących chorób wątroby u kotów jest zespół zapalenia wątroby i dróg żółciowych. Wyróżniamy zapalenie ropne i nieropne limfocytarne. Rokowanie w ropnym procesie często jest dobre i dochodzi do całkowitego wyleczenia. Stłuszczenie wątroby Inną dość częstą przypadłością kotowatych jest stłuszczenie wątroby kiedy to dochodzi do odkładania się trójglicerydów w wątrobie. Proces taki ma miejsce w sytuacji niejedzenia przez wiele dni przez otyłego kota. U kotów nie wolno stosować głodówki. Mobilizowane przez organizm rezerwy tłuszczu powodują tą groźną patologię. Rokowanie zawsze jest ostrożne, gdyż mimo intensywnego leczenia w wielu przypadkach nie udaje się uratować zwierzęcia. Białaczka Wspomnę jeszcze o chorobie wirusowej kotów jaką jest białaczka. W jej przebiegu w wątrobie może rozwijać się chłoniak co czyni rokowanie niepomyślnym. Nowotwór wątroby Osobna kategorie stanowią nowotwory wątroby. Najczęściej dotykają one psów starszych w wieku 10 – 12 lat czego doskonałym przykładem może być gruczolakorak, rak czy rakowiak. Wątroba może też być miejscem przerzutów nowotworowych z płuc, gruczołu mlekowego czy trzustki i śledziony. Rokowanie jest z reguły niepomyślne. Uszkodzenia wątroby spowodowane lekami Ważna grupę patologii stanowią również uszkodzenia wątroby spowodowane lekami, które zostały połknięte przypadkowo, ale też umyślnie stosowane w leczeniu innej jednostki chorobowej. Oczekujmy więc od lekarza prowadzącego aby informował nas o możliwych skutkach ubocznych ordynowanych, szczególnie długookresowo leków i zawsze oceniał czy ich podawanie jest absolutnie konieczne. Choroby pasożytnicze Choroby pasożytnicze też dotykają tego narządu. Negatywny wpływ pasożytów na wątrobę wynika bardziej z metabolizowania przez nią produktów uwolnionych przez różne formy pasożytów. Na szczęście pasożytów bytujących w narządzie jest w naszej szerokości geograficznej mało. Babesioza Żeby jednak nie zabrzmiało to tak pesymistycznie są także choroby dotyczące wątroby rokujące w wielu przypadkach pomyślnie. Przykładem tego może być choćby babesioza, w której choć dochodzi między innymi do uszkodzenia narządu z powodu jego niedotlenienia to w wielu przypadkach po zabiciu pierwotniaków uszkodzenia udaje się organizmowi naprawić i możliwy jest pełny powrót do zdrowia. Diagnostyka schorzeń wątroby Diagnostyka chorób wątroby Wątroba jak już pisałem jest najważniejszym, centralnym narządem metabolicznym, w którym zachodzą liczne reakcje i procesy metaboliczne dlatego nie powinniśmy się specjalnie dziwić, że to właśnie diagnostyka laboratoryjna będzie odgrywała pierwszoplanową rolę w diagnozowaniu chorób tego narządu. Oczywiście raczej nie rozpoczynamy stawiania diagnozy od wykonywania badań dodatkowych jakimi przecież są badania laboratoryjne ale na początku zwracamy uwagę na wszelkie objawy kliniczne i problemy jakie niepokoją właściciela. Nie neguję tutaj ważności i celowości wykonania analizy krwi, ale pragnę położyć nacisk na wywiad lekarski i zwyczajnie badanie lekarskie. Wątroba bowiem powiększona wystaje poza łuk żebrowy i daje się łatwo wymacać przez badającego. Wszelkie objawy, o których pisałem wcześniej, mogą wskazywać na problem dotyczący tego ważnego organu i nie mogą być bagatelizowane. Powinny za to ukierunkować nasze badania dodatkowe w celu wykrycia przyczyny schorzenia. Badanie krwi Badanie krwi I tak diagnostyka laboratoryjna wyróżnia badania podstawowe oraz te bardziej specjalistyczne. Podstawowa diagnostyka laboratoryjna w przypadku podejrzenia choroby wątroby powinna uwzględniać takie badania jak: podstawowe badanie krwi a więc morfologię z biochemią, badanie moczu. Musimy koniecznie wykonać oznaczenie parametrów wskazujących na pracę narządu a więc: transaminaz alaninowej i asparaginowej (ALAT i ASPAT), fosfatazy zasadowej (ALP), czasem innych enzymów GLDH (gammaglutamylotdehydrogenazy), GGT (gammaglutamylotranspeptydazy). Wzrost ich stężenia w surowicy krwi występuje najczęściej przy uszkodzeniu błon komórkowych hepatocytów lub jest indukowany podawaniem niektórych leków. Inne z nich mogą rosnąć na skutek zaburzenia w odpływie żółci. Aminotransferaza alaninowa czyli w skrócie ALAT, ALT, jest swoistym zlokalizowanym w cytoplazmie enzymem wątrobowym wskazującym na uszkodzenie hepatocytów. Im więc jej stężenie wyższe tym bardziej ostrożne rokowanie co do wyzdrowienia. Niewielki jej wzrost może wskazywać na: przewlekłe uszkodzenie wątroby, choroby dróg żółciowych, zapalenie trzustki, posocznicę. Długo utrzymujące się i znaczne podniesienie jej aktywności świadczyć może o rozległym uszkodzeniu czy źle rokującej martwicy narządu. Aminotransferaza asparaginowa (ASPAT, AST) nie jest tak swoista jak ALAT dla wątroby gdyż występuje też w dużych ilościach w mitochondriach: mięśni szkieletowych, serca, erytrocytach. Jej znaczny wzrost szczególnie łącznie z ALT świadczy o uszkodzeniach wątroby. Fosfataza zasadowa czyli (ALP, AP) jest jednym z czterech izoenzymów produkowanym w nabłonku przewodów żółciowych w sytuacji zastoju żółci. Musimy pamiętać, że wartość AP może wzrosnąć przy podawaniu niektórych leków jak choćby glikokortykosteroidów. Również osteoblasty rosnących osobników produkują ten enzym, w związku z czym jest on mało swoisty w diagnostyce chorób wątroby i wskazuje raczej na zastój żółci. W diagnostyce laboratoryjnej chorób wątroby możemy też wykorzystywać stężenie białek produkowanych w tym narządzie a więc albumin i globulin, stężenie mocznika, glukozy, amoniaku, bilirubiny czy cholesterolu. Badanie moczu Badanie moczu choć wielu może kojarzyć się z oceną funkcji nerek może być bardzo pomocne w przypadku wątroby. Przy żółtaczce bowiem występuje hiperbilirubinuria czyli wysokie stężenie bilirubiny w moczu przyjmującym wygląd ciemno żółty. Można zbadać też bezbarwny urobilinogen będący produktem przemian bilirubiny. W osadzie moczu mogą być też obecne kryształy amoniaku. Dokładnie i szczegółowo nie sposób tutaj opisać diagnostyki chorób wątroby bazującej na badaniach laboratoryjnych. Badanie RTG Badanie rtg Wskazaniem do wykonania badania RTG jest za to podejrzenie powiększenia narządu czyli hepatomegalii albo jego zaniku. Badanie to wykazać może również zmiany nowotworowe. Badanie USG Diagnostyka obrazowa usg Badaniem niezwykle istotnym w diagnostyce chorób wątroby jest też ultrasonografia. USG ocenia budowę wątroby i wykazuje zmiany rozproszone i ogniskowe (zmiany echogeniczności). Pozwala ocenić układ dróg żółciowych, unaczynnienie narządu czy wygląd wnęki wątrobowej. Jest niezwykle cennym diagnostycznie badaniem obrazowym, z którego w dzisiejszych czasach nie powinno się rezygnować. Dzięki niemu można też bezpieczniej przeprowadzić biopsję z interesującego nas obszaru wątroby. Biopsja wątroby Biopsja wątroby jest badaniem inwazyjnym polegającym na pobraniu niewielkiego wycinka tkanki w kierunku cytologii i histopatologii. Możemy ją przeprowadzić pod kontrolą USG lub w trakcie laparotomii diagnostycznej. Oczywiście w tak krótkim opracowaniu nie sposób szczegółowo opisać diagnostyki chorób wątroby a jedynie w dużym skrócie przybliżyć nieco ten problem. Warto więc w tej dziedzinie bazować na wiedzy prowadzącego lekarza weterynarii, który najlepiej będzie wiedział jaką metodę zastosować. Choroby wątroby leczenie W związku z olbrzymią ilością różnych chorób dotyczących wątroby nie ma jednego opracowanego schematu leczenia wszystkich z nich w jednakowy sposób. Każda choroba wątroby wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego w zależności od stwierdzonych objawów i zaburzeń ogólnoustrojowych. Nie możemy więc w każdym przypadku stosować tych samych leków mając nadzieje, że przyniesie to oczekiwane, pozytywne skutki. W każdym też wypadku powinniśmy przed wdrożeniem farmakoterapii ustalić w miarę dokładne rozpoznanie, bez którego nie oczekiwałbym sukcesu leczenia. Ostra niewydolność wątroby leczenie Przykładowe leczenie omówię na podstawie ostrej niewydolności wątroby. Jest to stan występujący przy uszkodzeniu ponad 80 % miąższu narządu i może być odwracalny lub nie prowadząc w tym drugim przypadku do śpiączki i śmierci zwierzęcia. Ostra niewydolność wątroby może być powodowana przez leki, toksyny, czynniki zakaźne lub wynikać z zaburzeń ogólnoustrojowych na przykład w przebiegu cukrzycy czy niewydolności nerek. Ostra niewydolność narządu może oczywiście wystąpić w każdym wieku ale częściej dotyczy zwierząt młodych, które bardziej narażone są na zatrucia czy choćby choroby zakaźne (np. choroba Rubartha). Już na samym wstępie musimy sobie uzmysłowić, że stan ten rodzi bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta i stąd wymaga naszej zdecydowanej, szybkiej interwencji co zwiększy szansę na przeżycie. Podstawą ogólną leczenia ostrej niewydolności narządu jest wyeliminowanie czynników uszkadzających, o ile to możliwe oczywiście, zapobieganie istniejącym powikłaniom oraz stworzenie jak najlepszych warunków do regeneracji hepatocytów. Leczenie przyczynowe powinno zmierzać do eliminacji czynników uszkadzających na przykład zabicie bakterii Leptospir penicyliną, streptomycyną czy podanie acetylocysteiny przy zatruciu paracetamolem. Powinniśmy zapewnić odpowiednie nawodnienie organizmu co usprawni mikrokrążenie wewnątrz narządu oraz spowoduje sprawniejszą eliminacje toksyn. W tym celu możemy podać płyn fizjologiczny z dodatkiem 5 % glukozy oraz odpowiednią ilość chlorku potasu. Do podawanych płynów powinniśmy dołączyć kompleks witamin z grupy B w preparacie Combivit oraz witaminę C. Podajemy też glukozę, która z jednej strony zapobiega hipoglikemii a z drugiej stanowi źródło energii dla wątroby i tkanki mózgowej. Jak już pisałem przy niewydolności wątroby mogą występować objawy neurologiczne w postaci drgawek. Nie wolno jednak ordynować leków przeciwdrgawkowych a jedynie luminal w niskich dawkach (0,1 – 0,2 mg/ kg). Powinniśmy usunąć z organizmu dodatkowe źródło amoniaku poprzez zmniejszenie ilości produkujących go bakterii w przewodzie pokarmowym. W tym celu możemy wykorzystać neomycynę lub laktulozę podawaną doustnie. Musimy też suplementować witaminę K w formie iniekcji w dawce 5 – 20 mg domięśniowo 2 razy dziennie. U kotów podajemy witaminę B1 w dawce od 50 do 100 mg na kota. Ważne aby zapewnić zwierzęciu ochronę antybiotykową podając choćby amoksycylinę czy metronidazol a więc chemioterapeutyki nie obciążające dodatkowo chorej wątroby. Leki blokujące receptory histaminowe ograniczają z kolei produkcję kwasów żołądkowych (np. ranitydyna lub famotydyna) czym zapobiegają rozwojowi owrzodzeń przewodu pokarmowego. Ważna jest także cała opieka pielęgniarska, którą w większości wypadków musi wykonywać sam właściciel. Pamiętajmy bowiem, że zwierzęta cierpiące na ostrą niewydolność wątroby często są w bardzo ciężkim stanie ogólnym (śpiączka, leżące nieprzytomne). Wymagają więc stałego przekładania z boku na bok, żeby nie powstały odleżyny. Podajemy im sztuczne łzy zapobiegające wysuszaniu rogówki, zabezpieczamy przed przypadkowymi uszkodzenia w trakcie drgawek, sprawdzamy czy regularnie oddają mocz. Zwierzęta wymiotujące powinny leżeć z głową lekko opuszczoną aby nie doszło do przypadkowego zachłyśnięcia się treścią wymiocin i rozwoju zachłystowego zapalenia płuc. W wielu chorobach wątroby stosujemy leki sterydowe czy żółciopędne. Często podajemy też osłonowo antybiotyki przeciwdziałające wtórnym infekcjom bakteryjnym. Choć przykładowe leczenie zostało wymienione w dużym skrócie widzimy dokładnie jak skomplikowana jest całościowa opieka i leczenie chorego na wątrobę pupila. Oczywiście wiele przypadków nie będzie wymagało tak wysokospecjalistycznej pomocy a sprowadzi się bardziej do podawania leków doustnych w formie suplementacji diety o czym poniżej. W wielu przypadkach leczenie chorób wątroby sprowadzało się będzie do terapii glikokortykosteroidami czy lekami działającymi żółciopędnie oraz bazowało na licznych na rynku suplementach diety wspomagających funkcjonowanie wątroby. Zapobieganie chorobom wątroby Zapobieganie chorobom wątroby Stare, mądre powiedzenie mówi, że lepiej zapobiegać niż leczyć co w przypadku wątroby wydaje się niezwykle istotne. Choć może wydać się to oczywiste to podstawą prawidłowego dbania o stan wątroby naszych zwierząt jest unikanie tego wszystkiego co może okazać się dla niej zabójcze. Ostre uszkodzenie wątroby i jej niewydolność mogą spowodować zatrucia, leki i toksyny, gdyż wątroba właśnie stanowi centrum detoksykacji organizmu. Starajmy się więc nie pozwolić naszym podopiecznym mieć swobodny dostęp do naszych, nawet najbardziej „delikatnych” leków (np. paracetamol, niesterydowe przeciwzapalne, ketokonazol, sulfonamidy). Zabójcze dla wątroby są mykotoksyny obecne w zapleśniałych, zgniłych produktach stąd starajmy się aby na spacerze nasz pies nie zjadał przypadkowo znalezionych, starych pokarmów. Pamiętajmy również o szczepieniach profilaktycznych (np. adenowirus psi, herpeswirus), które mogą uchronić nasze zwierzę przed poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. I wreszcie niezwykle ważne kwestie związane z właściwym zbilansowanym żywieniem o odpowiednim składzie. Przekarmianie zwierząt prowadzące do znacznej otyłości szczególnie u kotów może skutkować stłuszczeniem wątroby i naprawdę bardzo poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Pilnujmy więc co i ile podajemy do miski naszemu ulubieńcowi aby później nie trzeba było go leczyć. Ważna jest także profilaktyka chorób zakaźnych, pasożytniczych (np. babesiozy), które mogą uszkadzać wątrobę. Odpowiednio przeprowadzone szczepienia czy zabezpieczanie psów przed żerowaniem kleszczy naprawdę może przynieść wiele korzyści o czym zdążyło się już przekonać wielu właścicieli czworonogów. U ras zaś predysponowanych do pewnych schorzeń wątroby (np. dobermany) warto regularnie zgodnie z zaleceniem lekarza prowadzącego przeprowadzać badania kontrolne oceniające ten narząd, wykonując nawet podstawowe badanie krwi. Żywienie w chorobach wątroby Karma weterynaryjna Jak już wspominałem chorobą wątroby towarzyszy niedożywienie białkowo – energetyczne wynikające z zaburzeń w przyjmowaniu pokarmu. Zwierzęta chore nie mają apetytu a dodatkowo wymiotując nabywają zwyczajnego jadłowstrętu, który dodatkowo pogarsza zaburzenia dotyczące wątroby. Upośledzone procesy trawienne, zdecydowanie mniejsze przyswajanie składników odżywczych a z drugiej strony wzmożone zapotrzebowanie na energię towarzyszące chorobie, przy jednocześnie ograniczonej syntezie białka skutkowało będzie postępującym chudnięciem i utratą masy białkowej. Jeśli choroba ma charakter przewlekły wychudzenie może przerodzić się w kacheksję, która zawsze znacznie pogarsza rokowanie. Stres wynikający z dyskomfortu samego chorowania wymaga dostarczenia większej ilości łatwo przyswajalnej energii. Od czego więc zacząć? Otóż warto byłoby określić zapotrzebowanie pokarmowe każdego pacjenta indywidualnie, zważyć pacjenta żeby znać „sytuację wyjściową” oraz przeprowadzić ocenę sylwetki zgodnie z systemem oceny BCS (Body Condition Score). Zanim przystąpimy do jakichkolwiek działań należałoby na podstawie wywiadu dietetycznego określić preferencje oraz nawyki żywieniowe naszego pacjenta czyli najkrócej rodzaj i konsystencję pokarmu do którego nasze zwierzę jest przyzwyczajone i które będzie chętnie pobierane. Powinniśmy także założyć sobie, że nasz podopieczny będzie spożywał 4 – 6 mniejszych posiłków dziennie co okazuje się o wiele bardziej korzystne niż jeden czy dwa posiłki do syta obciążające przewód pokarmowy. Dobrze stosować tutaj szczególnie polecaną zasadę żywienia u ludzi czyli „mało a często”. Inaczej żywieniowo traktujemy pacjentów z ostrym stanem chorobowym kiedy to nie przyjmowanie pokarmu przez krótki czas nie spowoduje poważnych konsekwencji zdrowotnych a zupełnie inaczej tych ze stanem przewlekłym wykazujących już znaczne wychudzenie. W tym drugim przypadku chodzi o podanie karmy, która w swym składzie będzie zawierała wszystko co możliwe w maksymalnie małej objętości. Trudno zbilansować dietę i tak ją samodzielnie skomponować aby była optymalna dla zwierząt z chorą wątrobą dlatego najlepszym chyba rozwiązaniem wydaje się podawanie gotowej karmy weterynaryjnej opracowanej przez specjalistów z zakresu dietetyki. Karm takich na rynku mamy sporo więc naprawdę jest w czym wybierać. Suplementy na chorą wątrobę Suplementy na chorą wątrobę Wielu właścicieli stosuje też suplementy diety w przypadku chorób wątroby. Takie działanie z całą pewnością może przynieść wiele korzyści. Pamiętać jednak musimy o odpowiedniej długości, z reguły kilka tygodni, ich stosowania. Warto zastosować fosfolipidy, ornitynę czy choćby silimarynę pozyskiwaną z Ostropestu plamistego obecną w powszechnie dostępnych preparatach. Rynek preparatów weterynaryjnych jest naprawdę bogaty w tego typu produkty (np. biohepanex forte, epato, heparenol, hepato force, hepatiale forte, zentonil) i jest w czym wybierać. Ważne aby robić to po konsultacji z lekarzem weterynarii i nie podejmować się leczenia na własną rękę. Do szczegółowego omówionego żywienia zwierząt z chorobami wątroby odsyłam do osobnego, opracowanego przeze mnie artykułu: „Dieta wątrobowa dla psa i kota.” Podsumowanie Chorobom wątroby można zapobiegać! W artykule poruszyłem w sposób ogólny problematykę chorób wątroby, która jest niezwykle ważnym narządem, bez którego nie da się żyć. Z oczywistych względów nie sposób szczegółowo opisać wszelkich chorób, ich leczenia czy stosowanej suplementacji gdyż omawiany materiał byłby zbyt obszerny. Artykuł ten ma zadanie uzmysłowić Ci drogi Czytelniku istotność omawianych problemów. Ważne abyśmy nie bagatelizowali nawet najdrobniejszych sygnałów płynących z przewodu pokarmowego i nie rezygnowali z wykonywania badań podstawowych. Zwykła bowiem biochemia wykonana raz na jakiś czas może wychwycić początek groźnej choroby i uszczegółowić tym samym diagnostykę. Lepiej więc bądźmy przewrażliwieni na punkcie swoich zwierząt, niż gdybyśmy mieli coś przegapić i później żałować.